के हो नो-फ्लाई जोन ? लागू भए तेस्रो विश्वयुद्ध हुने निश्चित !
रूसको यूक्रेनी भूगोलमा बमबारी रोक्न सहयोग गर्न युक्रेनी आकाशलाई विदेशी उडान निषेधित क्षेत्र लागू नगर्ने उत्तर एटलान्टिक सन्धि संगठन (नेटो)ले बताएको छ । नेटोका महासचिव जेन्स स्टोल्टेनबर्गले गत शुक्रबार कीभमा रूसको बमबारी रोक्न सहयोग गर्न आह्वान गरेपछि गठबन्धनले युक्रेनमाथि उडान निषेधित क्षेत्र लागू नगर्ने बताएको हो । उडान निषेधित क्षेत्र कार्यान्वयन गरेमा नेटो सैनिक विमानहरूलाई युक्रेनको आकाशमा पठाउनु र त्यसपछि रूसी विमानहरूलाई झार्नु पर्ने स्टोल्टेनबर्गले नेटो विदेश मन्त्रीहरूसँगको बैठकपछि बताएका थिए ।
“यदि हामीले त्यसो ग-यौं भने, हामीले यूरोपमा युद्धको अन्त गर्न सक्ने केही कुरा हुनेछैन । यूरोपमा थुप्रै राष्ट्रहरू समावेश छन् र यसले गर्दा यूरोपलाई पनि युद्धमा धकेल्ने छ र मानव दुःखकष्ट थप चर्किन सक्छ । त्यसैले हामीले यो अप्रिय निर्णय गर्नु परेको हो ।”
युक्रेनको नेतृत्वले देशभरका शहरहरूमा अन्धाधुन्ध बम विस्फोट रोक्न सहयोग गर्न अपील गरे तापनि अमेरिकी नेतृत्वमा रहेको समूह (नेटो)ले यूक्रेनबारे आफ्नो अडान राखेको हो ।
स्तोल्टेनबर्गले भने, “रूसी सशस्त्र फौजले भारी हतियार ल्याएर देशभरि आक्रमण गरिरहँदा मृत्यु, पीडा र विनाशको कारण आउने दिनहरू अझ खराब हुने सम्भावना छ ।” युक्रेनी विदेश मन्त्री डिमिट्रो कुलेबाले किभको भिडियोलिङ्कमार्फत् सहयोगी नेटो गठबन्धनलाई सम्बोधन गरेका थिए ।
सम्बोधनपछि गरेको ट्वीटमा उनले नेटोलाई सङ्केत गर्दै भने, “धेरै ढिलो हुनुभन्दा पहिले अहिले नै निर्णय गर्नुहोस् । रुसी राष्ट्रपति (भ्लादिमिर पुटिन)ले युक्रेनलाई सिरियाको अवस्थामा परिणत गर्नबाट रोक्नुहोस् । हामी लड्न तयार छौं । हामी लडिरहनेछौं । तर अहिले हामीलाई ठोस, दृढ र छिटो–छिटो मद्दत दिन हामी साझेदारहरूलाई आग्रह गर्न चाहन्छौं ।”
नेटो सदस्यहरूले गठबन्धनको घेरालाई बलियो बनाउन पूर्वी युरोपमा हजारौं फौजलाई पठाएको छ । तर, सैनिक नै उतार्न अस्वीकार गरिरहेको छ । स्टोल्टेनबर्गले भने, “नेटो क्षेत्रको प्रत्येक इञ्चको सुरक्षा र रक्षा गर्न हामी जे गर्नुपर्छ त्यही गरिरहनेछौं । नेटो रक्षात्मक गठबन्धन हो । हाम्रो मुख्य काम हाम्रा ३० राष्ट्रहरूलाई सुरक्षित राख्नु हो । हामी यस द्वन्द्वको भाग होइनौं र युक्रेनभन्दा बाहिर यो बढ्दैन र फैलिंदैन भन्ने कुरा सुनिश्चित गर्ने हाम्रो दायित्व छ ।”
यदि नेटो युक्रेनी आकासलाई उडान निषेधित गर्न इच्छुक छैन भने सहयोगी राष्ट्रहरूले रूसी हवाई आक्रमण रोक्न युद्धक विमान र वायु सुरक्षा प्रणालीको आपूर्ति गर्नुपर्छ । युरोपेली राष्ट्रहरूले अहिलेसम्म विमान वितरण नगर्ने र अधिकांश हातहतियारहरू हल्का हतियार केन्द्रित भएको बताएका छन् ।
युक्रेनका लागि राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्कीले सामाजिक सञ्जालमा एक भिडियो पोस्ट गर्दै युक्रेनमा नो फ्लाई जोन बनाउन विश्व नेताहरूलाई अपिल दोहोर्याएका छन्। उक्त पोस्टमा उनले मानिसलाई बचाउनु विश्व नेताहरुको मानवीय दायित्व भएको बताएका छन् ।
उनले भनेका थिए, ‘यदि तिमीले यसो गरेनौँ र आफ्नो सुरक्षाका लागि हामीलाई लडाकु विमान पनि दिनुभएन भने एउटा मात्र निष्कर्ष निकाल्न सकिन्छ र त्यो हो कि तिमीले हामीलाई पनि क्रमशः मारियोस् भन्ने चाहन्छौँ ।’ नेटो देशहरूले युक्रेनमाथि नो-फ्लाई जोन बनाउने विचारलाई हालसम्म अस्वीकार गर्दै आएका छन्।
सोमबार युक्रेनका राष्ट्रपतिले एक विज्ञप्ति जारी गर्दै भनेका छन्, ‘यदि अमेरिका र पश्चिमी सहयोगीहरूले आफ्नो तर्फबाट काम गरेमा हाम्रो देशले पूर्ण रूपमा सामना गर्न सक्छ र रुसलाई पनि पराजित गर्न सक्छ ।’
एक्सियोस न्यूजलाई दिएको अन्तर्वार्तामा जेलेन्स्कीले रुसमाथि लगाइएका प्रतिबन्धहरू सही दिशामा अघि बढिरहेको बताए । उनले रुसका धेरै बैंकहरूलाई स्विफ्ट प्रणालीबाट हटाउने निर्णय र युक्रेनलाई थप स्टिङगर मिसाइल, ट्याङ्क विरोधी हतियार आपूर्ति गर्ने निर्णय सबै सही दिशामा रहेको बताए । थप रूपमा पश्चिमी देशहरूलाई युक्रेनको महत्त्वपूर्ण भागहरूमा नो९फ्लाई जोन लगाउन आग्रह गरे ।
विज्ञप्तिमा उनले थप भनेका छन्, ‘हामी आक्रामकतालाई परास्त गर्न सक्छौँ र यो कुरा विश्वसामु प्रमाणित पनि गर्दैछौँ तर हाम्रा सहयोगीहरूले पनि आफ्नो भूमिका खेल्नुपर्छ ।’तर, नेटोले शुक्रबार नै उनको अनुरोधलाई औपचारिक रूपमा अस्वीकार गरेको थियो।
नेटोद्वारा नो-फ्लाई जोन अनुरोध अस्वीकार
नेटोका महासचिव जेन्स स्टोलेनबर्गले यसअघि नो फ्लाई जोन लागू गरेमा रुससँग नेटो राष्ट्रहरूबीच प्रत्यक्ष द्वन्द्व निम्त्याउने चेतावनी दिएका थिए । एकै समयमा यसबाट हुने मानवीय त्रासदी धेरै डरलाग्दो हुनेछ।
यसैबीच रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले पनि आफ्नो तर्फबाट त्यस्तो कुनै कारबाही भए द्वन्द्वमा प्रत्यक्ष सहभागिताका रूपमा लिइने स्पष्ट पारेका छन् । यससँगै अमेरिकी अधिकारीहरूको तर्फबाट हालैका दिनहरूमा राष्ट्रपति जो बाइडेन पनि त्यस्तो कुनै क्षेत्रको पक्षमा नभएको पनि भनिएको छ।
यसै क्रममा युक्रेनका राष्ट्रपतिले एक प्रश्नको जवाफमा आज गठबन्धन नेतृत्वले उनीहरू ९रसिया० लाई नो फ्लाई जोन बनाउन अस्वीकार गर्दै युक्रेनका सहर र सहरमा बमबारी गर्न हरियो संकेत दिएको बताए ।
युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्कीले नो फ्लाई जोन घोषणा नगरेकोमा नाटोको आलोचना गर्दै यसलाई ‘कमजोरी’ र ‘एकताको अभाव’ भने। तर, युक्रेनमा भएको विनाश देखेर युक्रेनलाई खुलेर समर्थन गरे पनि पश्चिमी सहयोगीहरूले नो९फ्लाई जोन लागू गर्न किन अस्वीकार गरिरहेका छन् ।
नो-फ्लाई जोन भनेको के हो ?
रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले सरकारी स्वामित्वको एयरलाइन्स एरोफ्लोटका उडान परिचारकहरूसँगको भेटमा युक्रेनमा नो-फ्लाई जोन लगाउने कुनै पनि देशलाई युक्रेनमा युद्धमा संलग्न मानिने बताए। ‘हामी यस दिशामा उठाइएका कुनै पनि कदमलाई त्यस देशमा सशस्त्र विद्रोहमा सामेल हुने रूपमा विचार गर्नेछौं,’ रुसी राष्ट्रपतिले भने।
सरल भाषामा भन्नुपर्दा नो-फ्लाइ जोनले निश्चित स्थानलाई परिभाषित गर्छ जहाँ निश्चित विमान उड्न नसक्ने कुरा सुनिश्चित गरिन्छ। यसलाई संवेदनशील क्षेत्रहरूको सुरक्षा गर्न प्रयोग गर्न सकिन्छ। जस्तै शाही-निवास, खेलकुद-घटनाहरू वा केही विशेष र ठूला कार्यक्रमहरू तर यो प्रायः अस्थायी रूपमा लागू गर्न सकिन्छ।
सैन्य सन्दर्भमा नो-फ्लाइ जोन भनेको कुनै पनि विमान आक्रमण वा निगरानी रोक्नको लागि उक्त क्षेत्रमा प्रवेश गर्न सक्दैन। तर यो सेनाद्वारा लागू गरिएको हुन्छ ताकि विमानलाई सम्भावित रूपमा खसाल्न सकिन्छ। यूक्रेनका राष्ट्रपतिको मागअनुसार अनुसार नो-फ़्लाई ज़ोन लागू गर्नुको कारण नेटो सेनाको सहयोगमा आफ्नो भूमीमा आएको रुसी सेनाको जहाजलाई सिधैँ लक्षित गरेर खसाल्न सकियोस् ।
पश्चिमी देशहरू किन डाइटिङ गरिरहेका छन् ?
यदि नाटोले रुसी विमान र हतियारलाई निशाना बनायो भने यसले युद्ध झन् खराब हुने सम्भावना बढाउँछ। यसले द्वन्द्व चर्किने खतरा छ । नाटोका महासचिव स्टोलटेनबर्गले पनि गत शुक्रबार भने, ‘यदि हामीले यसो गर्यौं भने यसले पूर्ण द्वन्द्व निम्त्याउनेछ। जसमा अन्य धेरै देशहरू पनि संलग्न हुनेछन् र धेरै मानवीय त्रासदीहरू पनि भयावह हुनेछन्।’
यो एउटा ठूलो कारण हो, जसका कारण एकातिर पश्चिमा राष्ट्र र संस्थाहरूले रुसमाथि एकपछि अर्को नाकाबन्दी लगाइरहेका छन् तर नो-फ्लाई जोन लागू गर्नबाट परहेज गरिरहेका छन् । तिनीहरू युक्रेन-रूस युद्धमा नाटोलाई प्रत्यक्ष रूपमा संलग्न गर्दैनन्। न त जमिनको स्तरमा न हावाको स्तरमा।
जनरल ब्रेडलोभले २०१३ देखि २०१६ सम्म नाटोको सर्वोच्च सहयोगी कमाण्डरको रूपमा सेवा गरे। युक्रेनको नो-फ्लाई जोनको मागलाई समर्थन गर्नु नाटोका लागि मात्र नभई सम्पूर्ण विश्वका लागि निकै गम्भीर निर्णय हुने उनको विश्वास छ। उनी भन्छन्, ‘त्यसो गर्नु भनेको सर्वत्र युद्धलाई निम्तो दिनुजस्तै हो।’
बेलायतका रक्षा सचिव बेन वाल्लासले युक्रेनमा नो-फ्लाइ जोन लगाउने आह्वानलाई बेलायतले समर्थन नगर्ने स्पष्ट पारेका छन् किनभने रुसी विमानलाई रोक्नु भनेको ‘युरोपभर युद्ध’ हो।
अमेरिकाले पनि युक्रेनका राष्ट्रपतिको मागलाई कम वा कम समान कारण दिँदै अस्वीकार गरेको छ । यसबाहेक आणविक हतियारको रुपमा रुससँग द्वन्द्व बढ्ने खतरा पनि छ । यो खतरा पनि गम्भीर छ किनभने रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले देशको आणविक सेनालाई ‘विशेष सतर्कता’मा राखेका छन्। उनको यो कदमले विश्वभर चिन्ताको विषय बनेको छ ।
तर, विश्लेषकहरू भन्छन् कि पुटिनको यो कदम सायद कुनै पनि देशलाई युक्रेनसँगको युद्धमा सामेल हुनबाट रोक्नको लागि हो। यसलाई आणविक हतियार प्रयोग गर्ने इच्छाको संकेतको रूपमा लिनु हुँदैन। तर, विश्वयुद्धको प्रकोपको सानो संकेतले पनि आणविक युद्धको जोखिम बढाउन सक्छ, र युक्रेनमा नो९फ्लाई जोन थोप्नु यसको लागि बीउ रोप्न सक्छ। बीबीसी
