रुसका तीन साइबर हमला : जसबाट पश्चिमी देशहरू डरले बाँचिरहेका छन्

अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले देशका निजी कम्पनी र संस्थाहरूलाई ‘आफ्ना डिजिटल ढोका बन्द राख्न’ भनेका छन्। रुसले अमेरिकामाथि साइबर हमला गर्ने योजना बनाएको गुप्तचर निकायबाट प्राप्त जानकारीलाई उद्धृत गर्दै उनले सो निर्देशन दिएका हुन् ।

बेलायतका साइबर अधिकारीहरूले पनि साइबर सुरक्षामा सावधान रहन ह्वाइट हाउसको यो अपीललाई समर्थन गरिरहेका छन्। तर, रुसले साइबर आक्रमणको तयारी गरिरहेको भन्ने कुनै प्रमाण भने कसैले दिएको छैन ।

यसअघि रुसले यस्ता आरोपलाई ‘रुसोफोबिक’ भनेको थियो। यद्यपी यो पनि सत्य हो कि रूस एक साइबर महाशक्ति हो र उसँग घातक साइबर उपकरणहरू छन्। उनीसँग ह्याकरहरू पनि छन् जसले साइबर संसारमा अशान्ति सिर्जना गर्न सक्छन् र धेरै खतरनाक साइबर आक्रमणहरू गर्न सक्छन्।

युक्रेनले हालसालै रूसलाई साइबर हमलाहरूबाट तुलनात्मक रूपमा जोगाउँदै आएको छ । तर, विज्ञहरू अब युक्रेनी सहयोगीहरूविरुद्ध साइबर हमलाहरू गर्न सक्ने डराउँछन्। साइबरसेक्युरिटी कम्पनी र्यापिड ७ का जेन एलिस भन्छिन्, ‘बिडेनको चेतावनी पनि साँचो हुनसक्छ, विशेष गरी यस्तो समयमा जब पश्चिमी देशहरूले रुसविरुद्ध प्रतिबन्ध लगाएका छन् र ह्याक्टिभिस्टहरू पनि लडाईमा सामेल भएका छन्। यो पनि सत्य हो कि रूसको आक्रमण आफ्नो योजना अनुसार अघि बढिरहेको छैन।’

आखिर कुन साइबर आक्रमणहरू हुन्, जसको डरले विशेषज्ञहरूलाई सताइरहेको छ। यस्तो खतरनाक हमला फेरि हुनसक्ने उनीहरुको विश्वास छ ।

कालो ऊर्जा – महत्वपूर्ण पूर्वाधारलाई लक्षित गर्दै आक्रमण
युक्रेनलाई प्रायः रुसको ह्याकिङ खेल मैदान भनिन्छ। रुसले आफ्नो आक्रमणको प्रविधि र उपकरण परीक्षण गर्न त्यहाँ धेरै आक्रमणहरू गरेको छ। सन् २०१५ मा युक्रेनको बिजुली ग्रिड ‘ब्ल्याक एनर्जी’ नामक साइबर आक्रमणमा क्षतिग्रस्त भएको थियो। यसका कारण पश्चिमी युक्रेनमा युटिलिटी कम्पनीका ८० हजार ग्राहकहरूले प्रत्यक्ष ब्ल्याकआउटको सामना गर्नुपरेको थियो।

त्यसको ठ्याक्कै एक वर्षपछि इंडस्ट्रोयर भनिने अर्को साइबर आक्रमण भयो । जसले युक्रेनको राजधानी कीभको पाँच भाग एक घण्टाको लागि पूर्ण अन्धकार बनायो । त्यसबेला अमेरिका र युरोपेली युनियनले रुसी सैन्य ह्याकरलाई आक्रमणको दोष लगाएका थिए।

‘रूसले पश्चिमी देशहरूमा यसरी आक्रमण गर्ने प्रयास गर्न सक्छ,’ साइबर सुरक्षा प्रतिवादी मारिना कोरोटोफिल भन्छिन्, ‘जसले विद्युत कटौतीको अनुसन्धान गर्न मद्दत गर्यो। उसले आफ्नो आक्रमण गर्ने क्षमता देखाउन यो गर्न सक्छ र पछि यसको लागि जिम्मेवारी लिएको बयान जारी गर्न सक्छ।’

तर, त्यसो गर्नु रुसका लागि पनि खतरा हुनसक्ने उनको विश्वास छ किनभने अहिले पश्चिमी देशहरूले पनि रुसी नेटवर्कमा धेरै पहुँच पाएका छन् ।

नोटपेट्या – अनियन्त्रित विध्वंस
नोटपेट्यालाई विश्व इतिहासमा अहिलेसम्मकै सबैभन्दा हानिकारक साइबर आक्रमण मानिन्छ। सो आक्रमण रुसी सैन्य ह्याकरहरूले गरेको अमेरिका, बेलायत र युरोपेली संघका अधिकारीहरूको आरोप छ ।  यस आक्रमणमा प्रयोग गरिएको सफ्टवेयर युक्रेनमा व्यापक रूपमा प्रयोग हुने लेखा सफ्टवेयरको अद्यावधिकमा सम्मिलित गरिएको थियो। तर, यो संसारभर फैलियो र यसले हजारौं कम्पनीहरूको कम्प्युटर प्रणालीलाई नष्ट गर्यो। जसका कारण १० अर्ब डलर नोक्सान भएको थियो ।

एक महिनाअघि उत्तर कोरियाली ह्याकरहरूले यस्तै आक्रमणहरू गरेर अशान्ति सिर्जना गरेको आरोप लगाइएको थियो। त्यसबेला वान्नाक्रि ‘वर्म’ नामको भाइरसले १५० देशका तीन लाख कम्प्युटरको डाटा नष्ट गरेको थियो । त्यस समयमा बेलायतको राष्ट्रिय स्वास्थ्य सेवाले ठूलो संख्यामा बिरामीहरूको लागि अपोइन्टमेन्टहरू रद्द गर्नुपर्‍यो।

‘यस्ता आक्रमणहरूले ठूलो आतंकको वातावरण सिर्जना गर्न सक्छ,’ एलिस भन्छिन्। यसले आर्थिक अस्थिरता निम्त्याउन सक्छ र ज्यान गुमाउन पनि सक्छ। उनी भन्छिन्, ‘नजिकैमा यस्ता आक्रमणको सम्भावना नदेखिने पनि हुन सक्छ, तर सबै देशका पूर्वाधारहरू प्रायः एक अर्कासँग जोडिएका प्रविधिमा निर्भर हुन्छन्। यो हाम्रो आजको जीवनका धेरै पक्षहरू एकअर्कासँग सम्बन्धित छन्। हामीले बेलायतका अस्पतालहरूमा वान्नाक्रि आक्रमणको प्रभाव देखेका छौं।’

तर, युनिभर्सिटी अफ सरेका कम्प्युटर वैज्ञानिक प्रोफेसर एलन वुडवर्डले रुसलाई पनि त्यस्ता आक्रमणको खतरा रहेको बताउँछन्। ‘यस्ता अनियन्त्रित ह्याकहरू जैविक युद्ध जस्तै हुन्,’ उनी भन्छन्, ‘यसमा निश्चित स्थानको महत्वपूर्ण पूर्वाधारलाई मात्र लक्षित गर्न सकिँदैन। यस्ता आक्रमण धेरै ठाउँमा फैलिएका छन् । वान्नाक्रि  र नोटपेट्याको शिकार रूस पनि भयो।’

आक्रमणले अमेरिकी औपनिवेशिक पाइपलाइनलाई रोक्यो
अमेरिकाले मे २०२१ मा ह्याकरहरूको आक्रमणका कारण एउटा महत्त्वपूर्ण तेल पाइपलाइन बन्द गर्नुपरेको थियो। जसका कारण अमेरिकाका धेरै राज्यमा संकटकाल घोषणा गर्नुपरेको थियो ।अमेरिकाको लागि महत्त्वपूर्ण औपनिवेशिक पाइपलाइनले पूर्वी तटमा ४५ प्रतिशत डिजेल, पेट्रोल र हवाई इन्धन आपूर्ति गर्दछ। त्यसैले साइबर हमलाका कारण पेट्रोल पम्पमा आतंक मच्चिएको थियो ।

यद्यपी, यो हमला रुसी ह्याकरले गरेको हो । डार्क इन्टरनेटमा रहेको रैनसमवेयर माग्न एउटा समूहले यो आक्रमण गरेको हो। यो समूह रुसमा रहेको बुझिएको छ। पाइपलाइन कम्पनीले ब्याकअप कम्प्युटर प्रणालीले काम गर्न सुरु गर्नका लागि बिटकोइनहरूमा ४४ लाख डलर फिरौती तिरेको स्वीकार गर्यो।

केहि हप्तापछि आरइविल भनेर चिनिने अर्को रैनसमवेयर गिरोहले जेबीएसको प्रणालीमा आक्रमण गर्यो । जुन संसारको सबैभन्दा ठूलो बीफ प्रोसेसर हो । यसले मासु आपूर्ति प्रभावित भयो।विशेषज्ञहरूको प्रमुख डरमध्ये एक रूसी साइबर क्षमताहरूको बारेमा हो। यो डर छ कि पुटिन सरकारले साइबर क्राइम गिरोहहरूलाई अमेरिकी लक्ष्यहरूमा योजनाबद्ध आक्रमणहरू गर्न भन्न सक्छ ताकि अधिकतम क्षति हुन सकोस् ।

प्रोफेसर वुडवर्ड भन्छन्, ‘साइबर अपराधीहरूलाई रैनसमवेयर आक्रमणहरू गर्न सोध्नुको फाइदा भनेको तिनीहरूले यो भन्दा धेरै आतंक सिर्जना गर्न सक्छन्। यसबाट ठूलो आर्थिक क्षति हुनसक्छ ।’

अमेरिकाले त्यस्ता आक्रमणलाई कसरी जवाफ दिन सक्छ ?
यस्तो लाग्दैन तर यदि नाटोको एक सदस्यमाथि साइबर आक्रमण भयो र यसले जीवन र सम्पत्तिमा ठूलो क्षति पुर्‍यायो भने यस सैन्य गठबन्धनको धारा ५ लागू हुन सक्छ। यस अनुसार नाटोको कुनै एक सदस्यमाथिको आक्रमणलाई सबै देशमाथिको आक्रमण मानिनेछ र त्यसको सामना उनीहरूले मिलेर गर्नेछन् ।

तर यदि यो भयो भने यसले नेटोलाई अनावश्यक युद्धमा तान्नेछ। यदि यस्तो आक्रमण भयो भने अमेरिका र उसको नजिकको देशबाट जवाफ आउने सम्भावना छ । अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले यसअघि नै रुसले अमेरिकामाथि कुनै ठूलो हमला गरे त्यसको जवाफ दिन आफ्नो देशले पूर्ण तयारी गरिरहेको बताएका छन् ।

तर, हालैका हप्ताहरूमा युक्रेन युद्धको क्रममा दुबै पक्षका ह्याकरहरूले देखेको साइबर अराजकताले चीजहरू कत्तिको चाँडो बढ्न सक्छ भनेर देखाउँदछ। यसरी साइबर हमलाको कुनै पनि ठूला कारबाही धेरै सावधानीपूर्वक र सोचविचार गरी गरिने छ। -बीबीसी